Door: Albert Groothuizen
Zaandijk bestaat stedenbouwkundig uit twee delen: het oude Zaandijk, ontstaan vanaf de Lagendijk tot aan het spoor en Rooswijk ‘over het spoor’. Albert Groothuizen neemt u in een reeks artikelen mee op een denkbeeldige wandeling ‘kriskras’ door de bouwhistorie van Zaandijk. In de vorige ‘Zaandijk Bouwt!’ stond Albert stil bij de (de historie van) de stedenbouwkundige opzet van Rooswijk Noord. In dit tweede deel van de wandeling door het nieuwste gedeelte van Rooswijk aandacht voor de architectuur in Rooswijk Noord.
Meer dan 20 architecten geven Rooswijk Noord vorm
Stedenbouwkundig heeft de wijk bij de toegangsweg een herkenbare markering met een hoog appartementengebouw, de Componist. De ‘rondweg’ leidt de bezoeker naar het centrum met alle voorzieningen, via de John Lennonstraat of de George Gershwinstraat.
De gemeente maakte voor de planontwikkeling door architecten een kaart met het programma van eisen: type woningen, op welke plek, hoe hoog deze mochten zijn en hoe de architectuur met materiaalgebruik moest worden.
Ontwikkelaars en corporaties waren de opdrachtgevers van de bij elkaar meer dan 20 architecten (!), die in samenspraak met de gemeente waren geselecteerd. De toenmalig wethouder van Zaanstad Margreet Horselenberg zorgde er persoonlijk voor dat er ook vrouwelijke architecten een kans kregen, waar onder Liesbeth van der Pol. In 1992 had Van der Pol net een spraakmakend ontwerp voor de Pieter Vlamingstraat in de Dapperbuurt in Amsterdam gemaakt. Bij haar ging de telefoon: “Met Van der Gragt uit Assendelft. Ik bel voor een nieuwbouwproject in Zaandijk. Bent u een vrouwelijke architect?” “Ehh, ja”, reageerde zij enigszins verbaasd. “Ok, en ontwerpt u ook met schuine daken?”. “Ehh, ja”. “Prima, dan heb ik een opdracht voor u”.
Van der Pol ontwierp vervolgens de woningen ‘in de ronding’ aan de George Gershwinstraat en de achterliggende straten (Bela Bartokstraat, Claude Dubussystraat en het hofje aan de George Gershwinstraat). De woningen in de ronding zijn qua kleur, kracht en expressie kenmerkend voor het werk van Van der Pol.
Van 2008 tot 2011 was Liesbeth van der Pol de eerste vrouwelijke Rijksbouwmeester, de adviseur van de minister en inspirator voor rijksbeleid.
Architectonische karakteristieken
Van schetsontwerp naar een echte moderne levendige woonwijk
Karakteristiek in de architectonische uitwerking van het stedenbouwkundig plan zijn:
1. De hogere meest bepalende gebouwen binnen de hoofdopzet van de wijk bevinden zich op logische plekken: bij de entree van de wijk het ‘poortgebouw’ De Componist en in het hart het winkelcentrum met bovenwoningen en verpleeghuis Guisveld met aanleunwoningen.
De geselecteerde architecten hadden voldoende creatieve vrijheid om een eigen ontwerp te maken binnen de gemeentelijke kaders. Zo koos Maarten Min van ‘Min2 Architectuur’ voor de woningen boven het winkelcentrum voor een ontwerp met Zaanse verwijzingen, zoals naar de witte silo’s van Lassie in Wormer en groene Zaanse schuren als dakverdieping.
2. Een aantal kleinere appartements- gebouwen zijn ontworpen op knooppunten van straten, zoals op de hoek van de Britten- en de Verhulststraat en in de bocht van de Count Basiestraat, met zicht op de nieuwbouw van de Bannehoven.
Deze wat hogere gebouwen markeren de hoeken en voorkomen dat achterkanten van woningen zichtbaar zijn vanaf de straat. Hoe anders dan bijvoorbeeld in Westerkoog (Havezathe), waar de tuinen van woningen aan de rondweg liggen en door elke bewoner op een eigen wijze ‘vormgegeven’ is.
3. Niet alle straathoeken zijn uitgevoerd met hogere bebouwing. Verderop in de Count Basiestraat (en in de Benny Goodmanstraat) is juist lagere bebouwing met patiowoningen gerealiseerd om de hoeken te accentueren.
4. Meer naar het spoor toe aan de Louis Armstrongstraat en de zijstraten is gekozen voor ‘tuinmuren’ langs de straat om de achterkanten van de woningen aan het zicht vanaf de straat te onttrekken.
5. Langs het spoor zijn aan de Peter Schilperoortstraat op bergingen en garages in de achtertuinen extra opbouwen gerealiseerd, onder andere ‘glazen kassen’. Dit om samen met korte geluidschermen het geluid van weg en spoor tegen te houden.
Al met al is door de architectonische ontwerpen van de meer dan 20 architecten een moderne wijk ontstaan met een zeer aantrekkelijke variatie in woningen binnen een helder stedenbouwkundig plan. De wijk kent een duidelijke hiërarchie in de bebouwing, zowel in de volumes als in de scheiding ‘openbaar-straat’ en ‘privé-eigendom’.
Foto’s: © Albert Groothuizen
