ZAANDAM – Recente opgravingen achter de Lutherse Kerk aan de Vinkenstraat in Zaandam, hebben zeer bijzondere vondsten opgeleverd. Op dit terrein lag in de 17e en 18e eeuw de touwslagerij ‘De Witte Olifant’, die touwwerk leverde aan de tientallen scheepswerven langs de Zaan en de Voorzaan. Er zijn vijf kelders bloot gelegd, die mogelijk een relatie hadden met de touwslagerij of omringende woningen.
Opgraving levert bijzondere vondsten op
Een van de kelders, mogelijk een waterkelder, is nog in perfecte staat. Een ander was gevuld met scherven van aardewerk, glas en andere vondsten uit de periode 1600 – 1800.
Wethouder Natasja Groothuismink: “Deze vondsten geven een uniek kijkje in het leven van de gemiddelde Zaankanter tussen 1600 – 1800, waarover tot dusver nog zeer weinig bekend was. Een belangrijke toevoeging aan ons erfgoed. Met deze vondsten wordt weer extra zichtbaar hoe we vandaag de dag nog allemaal in verbinding staan met de bedrijvige Zaankanters van lang geleden.”
Bijzondere vondsten
Aan de kant van de Zeemanstraat troffen de archeologen funderingen aan van huizen uit de 17e en 18e eeuw. Bijzonder was het grote aantal kelders dat bij de panden hoorden, vijf werden er bloot gelegd. Mogelijk hebben een paar van die kelders met de touwslagerij te maken. Eén van de kelders was gevuld met scherven van aardewerk, glas en andere vondsten uit de periode 1600-1800. Hier kan veel informatie uit worden gehaald over het leven van de ‘gewone Zaankanter’ in die tijd. Daarover is namelijk nog weinig bekend.
Een bijzonder aardige vondst is bijvoorbeeld een 17e eeuws kinderspeelgoed/miniatuur treefje van koper. Een treeft is een rekje wat op het vuur stond, waarop een kookpot werd gezet. Een andere mooie vondst is een fragment van een groot kelkglas met slingerversiering in de stam. En er zijn diverse fragmenten van aardewerk potten en tegels gevonden.
(vermoedelijke) Waterkelder
Een van de kelders is in perfecte staat, compleet met bolvormig gewelf en stortkoker. Waarschijnlijk was het een waterkelder, voor de opslag van regenwater. Er was immers geen waterleiding in die tijd. Ook werd een waterput aangetroffen die was afgedekt met een oude pelsteen uit een pelmolen. Ook deze steen is door Bart Nieuwenhuijs in veiligheid gebracht.
Touwslagerij
Van de touwslagerij is de lijnbaan teruggevonden. Een lijnbaan is een lange strook grond waar lange koorden tot strengen touw werden gedraaid. Soms stond op de lijnbaan een lang afdak, waaronder het touw gedraaid werd. Tijdens de opgraving is tussen de Zeemanstraat en de Vinkenstraat een langwerpig, vrij leeg terrein aangetroffen met resten van palen die in een rij stonden. Dit terrein is de lijnbaan, de paaltjes zijn mogelijk van het afdak dat op de lijnbaan stond.
De opgraving vond plaats tussen eind oktober en begin december 2022, op het braakliggende terrein tussen de Zeemanstraat, het Hazenpad en de Vinkenstraat, ter hoogte van de Lutherse Kerk. Archeologisch opgravingsbureau Argo uit Zaandam voerde in opdracht van de ontwikkelaar Heijligers de opgraving uit. Na de vondst van de waterkelder werd ook restauratie-aannemer Bart Nieuwenhuijs uit Westzaan ingeschakeld. Na bemiddeling van de gemeente Zaanstad kon hij de kelder in zijn geheel in veiligheid brengen in de opslag van de De Zaanse Schans, in de voormalige Zaanse Zakkenhandel aan Diederik Sonoyweg 10.
