Deze week 110 jaar geleden op 21 februari 1913 werd woningbouwvereniging Zaandams Volkshuisvesting (ZVH) opgericht. De meeste woningcorporaties zijn gefuseerd, ZVH niet.
Giljam Klijn, volkshuisvestingman tot in de tenen, zocht voor ons uit waarom ZVH al die 110 jaar zelfstandig kon blijven.
Woningbouwvereniging ZVH werd opgericht op initiatief van enige vaste werklieden in dienst van de firma William Pont. De verwevenheid van ZVH met de rode zuil en de SDAP (voorloper PvdA) was daarna groot. Vanaf 1914 bouwt ZVH in twee fasen 244 woningen in het Vissershop. Vanwege de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) waren de prijzen van bouwmaterialen en andere kosten hoog. De budgetten werden ruimschoots overschreden. ZVH werd door de Rijksoverheid beschuldigd van fraude. Maar de band met de gemeente was goed, waarbij het geholpen zal hebben dat de SDAP de grootste partij in de gemeenteraad van Zaandam was en Zaandam in 1914 een SDAP-burgemeester had gekregen. Zij nam het voor ZVH op en loste de financiële problemen op. Dit had het einde van ZVH kunnen betekenen, maar het liep met een sisser af.
In 1938 bij het 25-jarig bestaan van ZVH blikt de eerste voorzitter F.H. Happe terug op het financiele debacle. Hij kon er niet mee zitten en schrijft:
“Men heeft het ons later wel eens kwalijk genomen, dat wij juist in de dure tijd zoveel hebben gebouwd. Maar wat moesten we. De woningnood was verschrikkelijk. Miljarden zijn in die jaren (tijdens de eerste wereldoorlog GK) weggesmeten alleen om te vernietigen, zou men dan berouw moeten hebben over de enkele tonnen gelds besteed om mensen onderdak te verschaffen?”.
ZVH bleef tot in de jaren tachtig de grootste woningcorporatie van Zaanstad. Niet alleen de grootste, maar ook de meeste professionele en rijkste woningcorporatie. De verzelfstandiging van woningcorporaties zette in de jaren tachtig en negentig een fusieproces op gang bij de vijftien andere woningcorporaties die er toen in Zaanstad waren. Reden was het vergroten van de slagkracht en professionalisering. Voor fusie met andere woningcorporaties zag ZVH weinig reden.
Niet gehinderd door fusieperikelen zien we vanaf de jaren negentig bij ZVH een bewonderenswaardige daadkracht. ZVH was actief op het gebied van de vernieuwing van de stad, zoals in het Vissershop en de Vijfhoek, had veel nieuwbouwplannen ook in de koop, bijzondere woonvormen op het gebied van wonen en zorg en voor jongeren bouwt de coöperatie tijdelijke woningen in kleurrijke containers in de Slachthuisbuurt, Studio City genaamd. Kom er nu maar eens om.
Ook was zij actief tot ver buiten de Zaanstreek. De gemeentelijke- en Rijksoverheid stonden te juichen om zoveel initiatief. Financieel toezicht was er niet.
Uiteindelijk besluit ZVH in 2006 te willen fuseren met woningbouwvereniging het Oosten uit Amsterdam. De fusie ketst af, omdat de ledenraad van het Oosten niet akkoord gaat. Dan gaat het mis. ZVH geef veel meer uit dan er aan huren binnenkomt. Koopwoningen komen midden in de kredietcrisis van 2008 op de markt en zijn onverkoopbaar. ZVH gaat bijna failliet: op een gegeven moment dreigde dat de salarissen van de medewerkers niet meer konden worden uitbetaald.
Dit keer was er geen helpende overheid en veel belangstelling om te fuseren met een failliete club was er bij andere woningcorporaties ook niet. Woningcorporatie ZVH werd onder curatele van het Rijk geplaatst. Nieuwbouwplannen werden geschrapt. Pas in 2014 lukt het om onder de curatele uit te komen. ZVH kon weer aan de toekomst denken en maakte weer nieuwbouwplannen.
Anno 2023 spelen zij weer een actieve rol bij het oplossen van de volkshuisvestingopgaven in Zaanstad. Woningnood is daarvan net als in 1913 niet de geringste. De financiën worden goed in de gaten gehouden. ZVH is klein genoeg om dicht bij de huurder te staan. Zo kan je het nog lang zelfstandig volhouden.
